Od 1921 r. Polska była związana układem sojuszniczym z Francją, a na kilka dni przed wybuchem II wojny zawarła sojusz z Wielką Brytanią. Rządy sojusznicze po otrzymaniu od władz polskich informacji o ataku Niemiec na Polskę w dniu 1 września 1939 r. próbowały na drodze dyplomatycznej wymusić zaprzestanie walk i wycofanie wojsk niemieckich z Polski, grożąc w wypadku niespełnienia postulatów wypowiedzeniem wojny. Włochy wystąpiły z inicjatywą zwołania konferencji pokojowej, lecz rząd niemiecki odrzucił ją. 3 września rządy brytyjski i francuski wypowiedziały wojnę Niemcom. W ślad za Wielką Brytanią do wojny przystąpiły jej domina: Kanada, Australia, Nowa Zelandia. W Warszawie, pomimo nalotów lotniczych, na wieść o wypowiedzeniu wojny Niemcom przez sojusznicze mocarstwa pod ambasadami francuską i brytyjską odbyły spontaniczne manifestacje. Społeczeństwo polskie spodziewało się, że włączenie do wojny mocarstw zachodnich oznacza rychłe zakończenie działań wojennych. Również polski plan wojny, zakładał obronę państwa przed przeważającymi siłami Wehrmachtu, do czasu aktywnego włączenia się armii sojuszniczych, które miały zaatakować III Rzeszę od zachodu. Walki na froncie zachodnim w ten sposób zmusiłyby Niemców do wycofania części sił walczących w Polsce. Pomimo rozpoczęcia mobilizacji i wypowiedzenia wojny mocarstwa zachodnie Polska nie doczekała się pomocy. 12 września 1939 na naradzie w Abbeville brytyjsko-francuska Najwyższa Rada Wojenna uchwaliła decyzję o niepodejmowaniu działań na froncie zachodnim, przesądzając tym o klęsce osamotnionej Polski. Sytuację na granicy francusko-niemieckiej od 3 września 1939 r. do 10 maja 1940 r. określa się mianem dziwnej wojny. Działania zbrojne Francuzi ograniczyli jedynie do zmobilizowania armii, uszykowania jej na swojej silnie ufortyfikowanej granicy wschodniej i wysyłania patroli na przedpole niemieckiej Linii Zygfryda. Na niewielką skalę prowadziło działania również alianckie lotnictwo, które ograniczało się na naloty na przygraniczne fabryki i nieskutecznie atakowało jednostki niemieckiej floty wojennej. Dziwna wojna dała czas Niemcom na uzupełnienie strat i przygotowanie ataku na Francję i kraje Beneluxu.

Jednym z symboli walki Polaków z niemieckim najeźdźcą w 1939 r. była obrona wojskowej składnicy tranzytowej na Westerplatte na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Składnica powstała w porcie gdańskim na mocy postanowienia Ligi Narodów w 1926 r. Miała umożliwić Polsce transport materiałów wojennych przez port. Polska mogła utrzymywać na jej terenie załogę wojskową. Teren składnicy został doskonale przygotowany do obrony poprzez wybudowanie umocnień. Polska załoga, dowodzona przez mjr. Henryka Sucharskiego, liczyła ok. 200 żołnierzy. Niemiecki pancernik Schleswig Holstein 1 września 1939 r. o 4.45, salwą z dział dał hasło do ataku. Pierwszego dnia Niemcy przeprowadzili dwa nieudane ataki. 2 września nieprzyjaciel bombardował teren placówki ogniem artylerii i lotnictwa. W około czterdziestominutowym bombardowaniu, w którym wzięło udział 58 bombowców nurkujących Junkers Ju-87 Stuka, jedna z pięciu wartowni została zniszczona, a załoga zginęła. Według części relacji dowódca Składnicy Tranzytowej, mjr. Henryk Sucharski doznał szoku nerwowego i chciał skapitulować. Panice uległa również część załogi. Wówczas zastępca dowódcy kpt. Franciszek Dąbrowski przejął dowodzenie i opanował wkradający się w szeregi obrońców chaos. Niemcy zwlekali z uderzeniem, dzięki czemu Polakom udało się skonsolidować obronę i odeprzeć kolejny atak. W następnych dniach Niemcy próbowali osłabić polską obronę ogniem z dwóch torpedowców, oraz podpalić teren składnicy używając cystern kolejowych wypełnionych benzyną i oddziałów pionierów uzbrojonych w miotacze ognia. Ataki przeprowadzała również niemiecka piechota. 7 września, po długotrwałym ostrzale, Niemcy przystąpili do szturmu, który załamał się w ogniu polskich karabinów maszynowych. Wobec braku nadziei na pomoc, wyczerpywanie się zapasów amunicji i pogarszający się stan rannych podjęto decyzję o podaniu się Niemcom.  W siedmiodniowych walkach zginęło 15 polskich żołnierzy a ok. 50 zostało rannych. Straty niemieckie szacowane są na 300-400 poległych i rannych. Według pierwotnych planów polska załoga miała się bronić od 6 do 12 godzin. Jej bohaterska obrona miała wielkie znaczenie propagandowe. Na falach Polskiego Radia podawano komunikaty wojenne, zaczynające się od słów: „Westerplatte broni się nadal”.

9 września rozpoczęła się największa bitwa kampanii wrześniowej 1939 r. W wyniku niemieckiego planu uderzenia Wielkopolska, broniona przez Armię „Poznań”, znalazła się poza głównym kierunkiem uderzeń. Klęska Armii „Łódź” i Armii „Pomorze” w pierwszych dniach kampanii wrześniowej groziła odcięciem Armii „Poznań” od reszty kraju. Dlatego dowodzący nią gen. Kutrzeba zdecydował się na odwrót w kierunku Warszawy. Szybki marsz Niemców, których czołowe oddziały dotarły już 8 września na przedpole Warszawy, spowodował zmianę planów gen. Kutrzeby. Dowódca Armii „Poznań”, faktycznie odciętej od stolicy, podjął decyzję, o uderzeniu znad rzeki Bzury w kierunku południowym, pomiędzy Łęczycą i Piątkiem, na odsłonięte skrzydło niemieckiej 8. Armii. W pierwszej fazie bitwy odziały polskie, liczące 3 dywizje piechoty i 2 brygady kawalerii, zaskoczyły Niemców i posunęły się do przodu ok. 20 kilometrów, a niemiecka dywizja została rozbita. Następnego dnia oddziały Kutrzeby w uderzeniu na Łowicz wsparły 2 dywizje piechoty z Armii „Pomorze”. Dowództwo niemieckie zostało kompletnie zaskoczone polską ofensywą na tym kierunku. Pomimo pomyślnie rozwijające się natarcia znad Bzury, gen. Kutrzeba po uzyskaniu informacji o wycofaniu się oddziałów Armii „Łódź” do Modlina, zatrzymał je 12 września. Planował on wznowić uderzenie przez Łowicz na Skierniewice. Jednocześnie pod jego osłoną przerzucić oddziały z tego rejonu w okolice Sochaczewa-Wyszogrodu z zadaniem opanowania przepraw przez rzekę Bzurę i zachodnich krańców Puszczy Kampinoskiej. Miało to zapewnić możliwość odwrotu obu armii do Warszawy. Początkowo polskie natarcie z 14 września z sukcesem realizowały plan dowódcy Armii „Poznań”. Jednak dowodzący atakiem na Skierniewic gen. Bortnowski, po otrzymaniu meldunku pojawieniu się pod Sochaczewem niemieckich jednostek pancernych, nakazał przerwanie natarcia, wycofanie się nad Bzurę i przejście do obrony. Pomimo tego części oddziałów armii Poznań udało się, w ciężkich walkach z niemieckimi jednostkami pancernymi, przeprawić przez Bzurę. Reszta jednak została odcięta. Do 16 września Niemcy skoncentrowali potężne siły pancerne i lotnicze (ok. 800 czołgów i ok. 300 samolotów) i rozpoczęli kontratak na broniące się w okrążeniu jednostki polskie. Polacy podjęli kolejną próbę przebicia się przez Bzurę do Puszczy Kampinoskiej. Części sił udało się dotrzeć do Warszawy i Modlina. Te, które pozostały na zachodnim brzegu Bzury zostały rozbite przez Niemców. Bitwa zakończyła się 22 września. Po stronie polskiej wzięło w niej udział ok. 220 tys. żołnierzy, a po niemieckiej ok. 440 tys. Poległo lub zostało rannych ok. 65 tys. Polaków a ok. 100 tys. dostało się do niewoli. Bitwa była największym w kampanii wrześniowej zwrotem zaczepnym, zorganizowanym przez Wojsko Polskie. Walki nad Bzurą zmusiły Niemców do ściągnięcia na ten obszar znacznych sił z innych rejonów walk. Dzięki temu przedłużyła się obrona Warszawy i Modlina.

Powołanie Związku Odwetu.

Po klęsce Polski w kampanii wrześniowej w 1939 r., na terenie okupowanego kraju zaczęto tworzyć konspiracyjne struktury wojskowe, z których najważniejszą był Związek Walki Zbrojnej. Wiosną 1940 r. komendant Związku Walki Zbrojnej płk. Stefan Rowecki ps. „Grot” powołał do życia organizację wojskową o charakterze sabotażowo-dywersyjnym pod nazwą Związek Odwetu. Na jej czele stanął ppłk Franciszek Niepokólczycki ps. „Teodor”. Początkowo zadaniem organizacji było gromadzenie broni i amunicji, przygotowywanie instrukcji i regulaminów, prowadzenie szkolenia i wywiadu. Związek posiadał własną kadrę dowódczą, wyodrębnione służby szkolenia, łączności i zaopatrzenia, a także dyspozycyjne oddziały sabotażowe i oddziały specjalne. Nasilenie akcji Związku nastąpiło w czerwcu 1940 r. w czasie intensywnych walk na froncie francuskim, kiedy to Polacy próbowali zaangażować wojska niemieckie na terenie okupowanej Polski, odciążając tym samym oddziały alianckie na zachodzie. Również w drugiej połowie 1941 r., po ataku Niemców na Związek Radziecki, Związek Odwetu wzmógł działania dywersyjne. Do najbardziej znanych operacji, w których uczestniczyli żołnierze Związku Odwetu należała akcja „Wieniec”, przeprowadzona w nocy z 7 na 8 października 1942 r., kiedy to w wyniku jednoczesnego wysadzenia torów kolejowych w warszawskim węźle kolejowym, sparaliżowano niemiecką komunikację wokół Warszawy. Po utworzeniu Armii Krajowej w 1942 r. Związek Odwetu wszedł w skład Kierownictwa Dywersji.

Śmierć majora Henryka Dobrzańskiego ps. „Hubal”.

Po klęsce w kampanii 1939 r. na terytorium okupowanym przez wojska niemieckie i radzieckie zaczął się tworzyć ruch partyzancki. Dowódcą jednego z najsłynniejszych oddziałów był mjr Henryk Dobrzański. Początkowo w skład jego oddziału, który powstał jeszcze w czasie trwania działań wojennych we wrześniu 1939 r., weszli żołnierze 110. Rezerwowego Pułku Ułanów, którzy nie podporządkowali się decyzji o rozwiązaniu jednostki. Żołnierze mjr. Dobrzańskiego ruszyli na pomoc oblężonej przez Niemców Warszawie, ale na wieść o jej kapitulacji, skierowali się w Góry Świętokrzyskie, gdzie rozpoczęli działania o charakterze partyzanckim. Polacy mieli nadzieję, że wiosną 1940 r. ruszy aliancka ofensywa na froncie zachodnim, która doprowadzi do załamania się III Rzeszy. Szykując się do podjęcia działań na większą skalę, oddział Hubala zimą z 1939 na 1940 r. stopniowo się rozrastał, osiągając liczebność ok. 320 żołnierzy. Pod koniec marca, zaalarmowani powstaniem dużego zgrupowania partyzanckiego, Niemcy rozpoczęli obławę. Partyzanci starli się nimi 30 marca pod Huciskami, odnosząc sukces i eliminując z walki ok. 100 żołnierzy niemieckich. Po miesiącu dalszych walk i potyczek Polacy zostali zaskoczeni 30 kwietnia 140 r. na biwaku w okolicach Anielina pod Opocznem. Wywiązała się walka, w której poległ mjr Henryk Dobrzański ps. "Hubal". Niemcy pochowali go w nieznanym miejscu. Po śmierci majora jego żołnierze walczyli aż do klęski Francji 25 czerwca 1940 r.

Po niemieckim ataku na Norwegię alianci zdecydowali się na wysłanie do tego kraju korpusu ekspedycyjnego. Jego częścią została Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich, która powstała w lutym 1940 r. we Francji z 4 batalionów wyłączonych z formujących się 1. Dywizji Grenadierów i 2. Dywizji Strzelców Pieszych. Dowództwo brygady powierzono gen. bryg. Zygmuntowi Bohuszowi-Szyszko. Według pierwotnych planów jednostkę planowano włączyć do korpusu ekspedycyjnego, który miał zostać wysłany do Finlandii, na front fińsko-radziecki. Ostatecznie jednak Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich przybyła do Norwegii 8 maja 1940 r. Podhalańczycy stanowili ok. 1/3 sił alianckich użytych pod Narwikiem. Uczestnicząca w walkach z Niemcami polska jednostka zdobyła miejscowość Ankenes położoną na południe od fiordu Beisfjord oraz wieś Beisfjord leżąca u wierzchołka fiordu. Zajęcie przez Polaków półwyspu Ankenes na południe od Narwiku i bezpośrednie działania oddziałów francuskich i norweskich w rejonie miasta zmusiły Niemców do opuszczenia Narwiku i wycofanie się w góry na południowy wschód od miasta. Oddziały sojusznicze nie kontynuowały jednak pościgu za przeciwnikiem, ponieważ dowództwo alianckie ze względu na niemieckie sukcesy we Francji zdecydowało się na wycofanie korpusu ekspedycyjnego z Norwegii. Podhalańczycy osłaniali port i ewakuacje, którą zakończono 8 czerwca 1940 r. W trakcie walk o Narwik Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich straciła 97 zabitych, 28 zaginionych i 189 rannych.

Po zajęciu Polski przez Niemców i Sowietów w 1939 r. Polacy nie zaprzestali walki. U boku sojuszniczej Francji zaczęto organizować armię polską. Jesienią 1939 r. w obozie Coëtquidan w Bretanii utworzono 1. Dywizję Grenadierów. W jej skład weszli żołnierze ocalali z klęski wrześniowej, którzy uniknęli niewoli i dotarli do Francji oraz ochotnicy z polonii francuskiej. W końcu kwietnia 1940 r. jednostka została przerzucona do Lotaryngii, gdzie zakończyła szkolenie. 1. Dywizja Grenadierów pod dowództwem gen. bryg. Bronisława Ducha została w połowie maja 1940 r. podporządkowana francuskiemu XX Korpusowi Armijnemu, który bronił ufortyfikowanego odcinka Sary, będącego częścią Linii Maginota. Początkowo polskie oddziały zostały rozdzielone pomiędzy oddziały francuskie. W przededniu ofensywy niemieckiej 1. Armii, która rozpoczęła się 14 czerwca 1940 r. polskie oddziały zostały zgrupowane razem i zajęły pozycję w centrum ugrupowania korpusu w rejonie Altwiller-Lening. Po dwóch dniach walk opóźniających 1. Dywizja Grenadierów obsadziła kanał Marna- Ren w rejonie miejscowości Lagarde. 17 czerwca niemiecki XII Korpus Armijny podjął próbę przełamania polskich pozycji. Po dwudniowych walkach, z trzema dywizjami niemieckiej piechoty, wobec rozbicia i odwrotu jednostek francuskich, Polacy wycofali się na południe w okolice miejscowości Merviller, gdzie zorganizowali obronę. 20 czerwca dywizja została zaatakowana przez Niemców i zmuszona do odwrotu w kierunku południowo-zachodnim. Wobec rozkładu sąsiednich oddziałów francuskich, 21 czerwca gen. Duch podjął decyzję o zniszczeniu sprzętu i rozwiązaniu dywizji. Żołnierze mieli przedzierać się do południowej Francji i próbować przedostać się do Wielkiej Brytanii by dalej kontynuować walkę. Niestety większość żołnierzy dostała się do niewoli niemieckiej.

Internowanie 2. Dywizji Strzelców Pieszych w Szwajcarii.

Po zajęciu Polski przez Niemców i Sowietów w 1939 r. Polacy nie zaprzestali walki. U boku sojuszniczej Francji zaczęto organizować polską armię. Jesienią 1939 r. utworzono 2. Dywizję Strzelców Pieszych. W jej skład weszli żołnierze ocalali z klęski wrześniowej, którzy uniknęli niewoli i dotarli do Francji oraz ochotnicy z polonii francuskiej. Dywizja formowano w obozie Parthenay w departamencie Deux-Sevres. W ostatniej  dekadzie maja 1940 r. nie w pełni przygotowana do walki jednostka została przerzucona do rejonu Colombey-les-Belles. W dniach 10-12 czerwca 1940 r. dywizja została przetransportowana do rejonu Belfortu w Alzacji, gdzie wcielono ją do francuskiego XLV Korpusu Armijnego. Część sił dywizji została zaangażowana nad rzeką Saoną, gdzie stanowiła ubezpieczenie korpusu. 16 czerwca polskie oddziały rozpoczęły odwrót na południowy zachód, jednak drogi odwrotu zostały zajęte przez oddziały niemieckie. 18 czerwca polska dywizja zajęła pozycje obronne na wzgórzach Clous de Doubs – w występie osłanianym przez granice francusko-szwajcarską. Po dwudniowych walkach Polacy, wobec kapitulacji Francji i niemożności kontynuowania walki, przeszli, jako ostatnia jednostka francuskiego korpusu na drugą stronę granicy. Polska dywizja przekroczyła ją z pełnym uzbrojeniem i sprzętem. Zgodnie z prawem międzynarodowym Polacy zostali internowani. W szwajcarskich obozach większość żołnierzy 2. DSP spędziła resztę wojny, gdzie pracowali na rzecz gospodarki szwajcarskiej, a także zdobywali wykształcenie. W czasie zagrożenia Szwajcarii agresją niemiecką rozważano możliwość wykorzystania polskich żołnierzy z Niemcami.

Miękdzy Londynem a Warszawą nawiązano dwustronną, bezpośrednią łączność radiową.

Akcja ta miała miejsce w Warszawie. W jej trakcie członkowie konspiracyjnej Organizacji Małego Sabotażu „Wawer” stłukli szyby wystawowe w zakładach fotograficznych, które wystawiały w witrynach zdjęcia niemieckich oficerów. Akcja została przeprowadzona po tym, jak właściciele lokali nie zastosowali się do listownego wezwania do usunięcia wspomnianych fotografii. Oprócz wybijania szyb członkowie „Wawra” zajmowali się między innymi: wypisywaniem na murach niemieckich kin, do których chodzili Polacy, obraźliwych haseł, zniechęcających do tego rodzaju rozrywki, czy też malowaniem na ulicach kotwic – symbolu Polski Walczącej, co miało podnieść morale Polaków. Założycielem Organizacji Mały Sabotaż „Wawer”, działającej w latach 1939 – 1945, był instruktor harcerski Aleksander Kamiński. Poza Warszawą zorganizowany mały sabotaż prowadzony był głównie przez członków organizacji harcerskiej Szare Szeregi.

Naczelny Wódz gen. W. Sikorski uznał Związek Walki Zbrojnej za główną cześć Sił Zbrojnych RP. Jednocześnie nakazał zintensyfikowanie scalenia z ZWZ wszystkich konspiracyjnych organizacji wojskowych.

Gen. W. Sikorski polecił Komendantowi Głównemu ZWZ zorganizowanie sieci wywiadu na tyłach frontu wschodniego.

Jerzy Różycki, polski matematyk i kryptolog, który wybitnie przyczynił się do rozpracowania maszyny szyfrującej Enigma m. in. poprzez współwykonawstwo jej repliki, zginał w wyniku zatonięcia statku na Morzu Śródziemnym na pokładzie którego się znajdował. Złamanie niemieckich szyfrów wg aktualnych wyliczeń przyśpieszyło zakończenie II wojny światowej nawet o 2 - 3 lata.

Rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych gen. Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 r. Związek Walki Zbrojnej, jedna z pierwszych konspiracyjnych organizacji wojskowych powołanych do życia na okupowanych ziemiach polskich, została przemianowana na Armię Krajową. Komendantem Głównym został gen. bryg. Stefan Rowecki „Grot”. AK istniała do 19 stycznia 1945 r., kiedy to ostatni Komendant Główny gen. bryg. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” wydał rozkaz o jej rozwiązaniu. Armia Krajowa była najliczniejszą formacją konspiracyjno-wojskową podczas II wojny światowej, której liczebność w szczytowym okresie wynosiła ok. 400 tys. ludzi. Aby zrealizować nadrzędny cel, jakim było odzyskanie niepodległości, AK zorganizowała podziemną armię, jednocześnie prowadząc samoobrony i sabotując wysiłek zbrojny III Rzeszy. AK przygotowała oddziały zbrojne w celu wywołania powstania krajowego, które wybuch planowano w okresie załamania militarnego Niemiec. Kulminacją wysiłku zbrojnego Armii Krajowej było, rozpoczęte 1 sierpnia 1944 r., powstanie warszawskie. Niestety jego klęska położyła kres nadziei na odzyskanie pełnej niepodległości i suwerenności przez Polskę po zakończeniu II wojny światowej.

Zamach na kasyno w Alei Szucha w Warszawie.

Kasyno dla funkcjonariuszy niemieckiego aparatu bezpieczeństwa, ich agentów oraz kolaborantów znajdowało się w pilnie strzeżonej niemieckiej dzielnicy policyjnej okupowanej Warszawy. Ludność okupowanej stolicy Polski uznawała korzystanie z niego za przejaw braku zasad moralnych i sprzyjanie władzom okupacyjnym. Aby ukarać kolaborantów Tadeusz Koral ps. „Krzysztof” oraz Halina Karin-Dębnicka z organizacji konspiracyjnej „Polscy Socjaliści” postanowili przeprowadzić zamach na kasyno. Po legalnym wejściu do środka, konspiratorzy usiedli przy stoliku i zamówili kolację. Po umieszczeniu za kotarą bomby ukrytej w damskiej torebce opuścili lokal. Wybuch bomby zranił kilku klientów kasyna. Akcja odbiła się szerokim echem w Warszawie, zniechęcając Polaków do ewentualnej współpracy z okupantem.

Żydowska Organizacja Bojowa była to zbrojna organizacja założona w getcie warszawskim z połączenia Organizacji Bojowej Bloku Antyfaszystowskiego, Cukunft i grup Akiba oraz młodzieżówki Bundu (Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego na Litwie, w Polsce i Rosji;). Kilkusetosobowa organizacja uzbrajana i wspomagana była przez Armię Krajową, Gwardię Ludową i Korpus Bezpieczeństwa. Komendantem Głównym ŻOB został Mordechaj Anielewicz ps. „Aniołek”. Prowadziła ona działalność propagandową, szkolenia wojskowe, gromadziła broń, budowała bunkry, likwidowała zdrajców i agentów gestapo oraz przygotowywała plan obrony getta. Dowództwo ŻOB-u kierowało powstaniem w getcie warszawskim w kwietniu i maju 1943 r. Nieliczni członkowie, którzy przeżyli zagładę getta w stolicy Polski wzięli też udział w powstaniu warszawskim oraz walczyli w oddziałach partyzanckich różnych ugrupowań. Lokalne oddziały ŻOB podjęły walkę zbrojną także w Białymstoku i kilku innych miastach, która jednak nie przyniosła większych sukcesów.

Akcja pod Arsenałem. 26 marca 1943 r. oddział Grup Szturmowych „Szarych Szeregów”, składający się głownie z harcerzy, odbił 26 więźniów przewożonych z siedziby Gestapo w Alei Szucha do więzienia śledczego Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego zwanego „Pawiakiem” (od ul. Pawiej). Akcją o kryptonimie „Meksyk II”, która miała miejsce w pobliżu warszawskiego Arsenału, bezpośrednio dowodził Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka”. Celem akcji było uwolnienie aresztowanego i torturowanego przez Niemców harcmistrza Jana Bytnara ps. „Rudy”, przyjaciela Zawadzkiego. Był on jedną z ważniejszych postaci konspiracyjnych „Szarych Szeregów”. W śmiałym ataku na karetkę więzienną wzięło udział 28 osób, z czego 2 odniosły śmiertelne rany, a jedna została schwytana przez Niemców. Po stronie niemieckiej było czterech zabitych i dziewięciu rannych. Była to najsłynniejsza akcja „Szarych Szeregów” w okupowanej Warszawie.

Śmierć płk. pil. Stefana Pawlikowskiego

Polscy lotnicy w czasie II wojny światowej należeli do elity alianckiego lotnictwa. Pomimo przegranej w kampanii 1939 r. w Polsce walczyli u boku sojuszników we Francji, a później wnieśli swój znaczący wkład w zwycięstwo w Bitwie o Anglię, a także w walkach nad Europą Zachodnią. Jednym z polskich pilotów poległych podczas walk nad Francją był płk. pil. Stefan Pawlikowski. W kampanii 1939 r. w Polce był dowódcą Brygady Pościgowej broniącej Warszawy. Po klęsce przedostał się na zachód, gdzie m.in. pełnił funkcję komendanta Centrum Wyszkolenia Lotnictwa i oficera łącznikowego w brytyjskim dowództwie myśliwskim. Ponadto wykonywał loty bojowe. Zginął 15 maja 1943 r. w walce powietrznej nad Francją, pilotując samolot Supermarine "Spitfire" Mk IX nr LZ 99 0 należący do polskiego 315. Dywizjonu Myśliwskiego.

W wyniku porozumienia podpisanego przez Komendę Główną Armii Krajowej i Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego, dowódca Armii Krajowej gen. Stefan Rowecki „Grot” wydał rozkaz o scaleniu oddziałów Batalionów Chłopskich z Armią Krajową. Do 1944 r. AK podporządkowało się ok. 51 tys. żołnierzy, głównie z oddziałów taktycznych. Poza strukturami Armii Krajowej pozostały oddziały terytorialne, tworzące Ludową Straż Bezpieczeństwa. W skutek konfliktów dotyczących obsady stanowisk dowódczych akcja scaleniowa nigdy nie została zakończona. Armia Krajowa była najliczniejszą formacją konspiracyjno-wojskową podczas II wojny światowej, której liczebność w szczytowym okresie wynosiła ok. 400 tys. ludzi. Bataliony Chłopskie, zwane początkową Chłopską Strażą, były drugą pod względem liczebności formacją zbrojną działającą na teranie okupowanej Polski, liczącą ok. 160 tys. ludzi. Działały głownie na terenie Generalnego Gubernatorstwa i w Wielkopolsce. Scalenie obu organizacji było kontynuacją działań zapoczątkowanych w 1940 r. przez dowództwo Związku Walki Zbrojnej, przemianowanego w 1942 r. na AK, zmierzających do podporządkowania mniejszych oddziałów i organizacji konspiracyjnych jednemu dowództwu związanemu z Rządem RP na Uchodźctwie.

W Warszawie w mieszkaniu przy ul. Spiskiej 14 został aresztowany” przez Niemców gen. Stefan Rowecki „Grot”, Komendant Główny Armii Krajowej. Pułkownik Stefan Rowecki od 5 października 1939 r. należał do Służby Zwycięstwu Polski, gdzie sprawował stanowisko zastępcy jej komendanta, gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. W maju 1940 r. został awansowany do stopnia generała brygady, a od 30 czerwca 1940 r. sprawował obowiązki Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej, przemianowanego 14 lutego 1942 r. na Armię Krajową. Armia Krajowa stanowiła część Polskich Sił Zbrojnych podległych Rządowi Polskiemu na Uchodźstwie. Do końca 1942 r. w jej szeregach znajdowało się ok. 200 tys. zaprzysiężonych członków. Jej zadaniem było prowadzenie walki bieżącej z nieprzyjacielem oraz przygotowanie powszechnego powstania, w chwili załamania się niemieckiego frontu wschodniego. Była to największa armia podziemna w okupowanej przez Niemców Europie. Pojmanie dowódcy AK było poprzedzone szeroko zakrojonymi działaniami Sicherheitsdienst (SD) i Gestapo. Do schwytania generała „Grota” przyczynili się niemieccy agenci Gestapo ulokowani w wywiadzie Armii Krajowej: Blanka Kaczorowska, Ludwik Kalkstein oraz Eugeniusz Świerczewski. Po zatrzymaniu, generała przetransportowano samolotem do Berlina, gdzie odrzucił propozycję współpracy z okupantem. Następnie wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. W pierwszych dniach sierpnia 1944 r., na wieść o wybuchu powstania warszawskiego, z rozkazu Heinricha Himlera został zamordowany. Schwytanie Komendanta Głównego AK nie wpłynęło jednak na wykonywanie zadań przez polskie podziemie. Jego następcą został gen. bryg. Tadeusz Komorowski ps. „Bór”.

W nocy z 15 na 16 kwietnia na wcześniej przygotowane na wcześniej przygotowanym lądowisku o kryptonimie "Bąk" położonym pod wsią Matczyn (16,5 km na południowy-wschód od Lublina) wylądował brytyjski samolot transportowy DC-3 Dakota. Przywiózł on 2 cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej: mjr. Narcyza Łopianowskiego ps. "Sarna" i por. Tomasza Kostucha ps. "Bryła". W drodze powrotnej do Włoch na pokładzie samolotu znaleźli się gen. bryg. Stanisław Tatar ps. "Turski", ppłk dypl. Marian Dorotycz-Malewicz ps. "Strzemię", por. Andrzej Pomian ps. "Dowmunt" oraz kurier Delegatury Rządu na Kraj Stanisław Ołtarzewski i emisariusz Stronnictwa Narodowego Zygmunt Berezowski ps. "Zyzio". W zabezpieczeniu lądowiska pomagali żołnierze Armii Krajowej z oddziałów "Zapory", "Szarugi", "Nerwy", "Rysia" oraz partyzanci z Bełżyc, Podola, Wojcieszyna i Babina. Oprócz ludzi i dokumentów samolot zabrał  nietypowy ładunek, jakim był wykonany w okupowanej Warszawie sztandar przeznaczony dla 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Podobne operacje lotnicze, zapewniające kontakt pomiędzy Rządem Polskim na Uchodźctwie w Londynie a okupowanym przez Niemców krajem, przeprowadzano jeszcze z powodzeniem w maju i lipcu 1944 r.

Pod koniec 1943 r. na front włoski został przerzucony z Bliskiego Wschodu 2. Korpus Polski. Od stycznia 1944 r. sprzymierzeni toczyli we Włoszech walki o przełamanie Linii Gustawa, która przegradzała półwysep Apeniński od Morza Tyrreńskiego do Morza Adriatyckiego. Jednym z kluczowych punktów obrony niemieckiej było Monte Cassino. Przed Polakami w trzech poprzednich natarciach na masyw Cassino brali udział Amerykanie, Brytyjczycy, Nowozelandczycy i Hindusi. Polacy po raz pierwszy przystąpili do szturmu na Monte Cassino 11 maja. Został on odparty przez oddziały niemieckie, ale w wyniku działań polskich oddziałów, które związały siły nieprzyjaciela, Brytyjczykom udało się sforsować rzekę Gari. Kolejne uderzenie rozpoczęło się wieczorem 16 maja, po czterodniowym bombardowaniu artyleryjskim. Po zaciekłych walkach oddziały 2. Korpusu Polskiego zdobyły wzgórze 593 i klasztor na Monte Cassino, otwierając wojskom sprzymierzonym drogę na Rzym. Jako pierwszy na szczyt wzgórza do ruin klasztoru dotarł patrol 12. Pułku Ułanów Podolskich i zatknął pułkowy proporczyk. Następnie nad gruzami klasztoru benedyktynów zawieszono polską i brytyjską flagę. Bitwa pod Monte Cassino stała się symbolem wielkiej ofiarności i niezwykłego męstwa polskich żołnierzy na zachodnim froncie.

Manifest ten był aktem założycielskim komunistycznej Polski, ogłoszonym przez powołany w Moskwie przez Stalina marionetkowy polski rząd nazwany Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego. Manifest lipcowy odmawiał legalnemu rządowi polskiemu na emigracji prawa reprezentowania narodu i państwa polskiego. W dziedzinie polityki zagranicznej wskazywał na konieczność ścisłego sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Zapowiadał odbudowę kraju, przeprowadzenie reformy rolnej i nacjonalizację w gospodarce oraz wzywał Polaków do dalszej walki z okupantem niemieckim. Mimo, że jako miejsce ogłoszenia podawano Chełm, to w rzeczywistości tekst został zatwierdzony i podpisany przez Józefa Stalina 20 lipca 1944 r., a następnie ogłoszony w Moskwie. Dokument podpisali członkowie PKWN z przewodniczącym Edwardem Osóbką-Morawskim i wiceprzewodniczącymi Wandą Wasilewską i Andrzejem Witosem na czele. Od 1945 do 1989 roku w rocznicę ogłoszenia manifestu lipcowego obchodzone było najważniejsze polskie święto państwowe w okresie Polski Ludowej – Narodowe Święto Odrodzenia Polski. Po upadku komunizmu w Polsce zostało ono zniesione.

Utworzona w 1942 r. w Wielkiej Brytanii dywizja pod dowództwem gen. bryg. Stanisława Maczka została włączona do 2. Korpusu Kanadyjskiego. Była jedną z 12 sojuszniczych dywizji pancernych uczestniczących w lądowaniu we Francji. Część dywizji stanowiła 10. Brygada Kawalerii Pancernej, która w 1939 r. walczyła w kampanii wrześniowej w Polsce, a rok później wzięła udział w kampanii francuskiej. Następnie brygada została odtworzona w Wielkiej Brytanii. Polska dywizja pancerna weszła do walki na froncie zachodnim w pierwszej dekadzie sierpnia 1944 r. Odegrała znaczącą rolę w bitwach pod Falaise i Chambois. Brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery oceniając działanie polskiej dywizji w walkach w Normandii powiedział: Niemcy byli jakby w butelce, a polska dywizja była korkiem, którym ich w niej zamknęliśmy. Walcząc w Belgii wyzwoliła Ypres i współuczestniczyła w zdobyciu Gandawy. W Holandii zdobyła m. in. Bredę. Szlak bojowy zakończyła w maju 1945 zdobywając bazę niemieckiej floty Wilhelmshaven.

8 sierpnia wchodząca w skład II Korpusu Kanadyjskiego 1. Polska Dywizja Pancerna gen. bryg. Stanisława Maczka rozpoczęła natarcie na pozycje niemieckie pomiędzy Caen a Falaise. Celem operacji aliantów było odcięcie i okrążenie niemieckich jednostek wycofujących się z Normandii. Ofensywa trwająca 3 dni została zatrzymana, a polskie i kanadyjskie oddziały poniosły ciężkie straty. W drugiej fazie bitwy, którą rozpoczęto 14 sierpnia, polska dywizja opanowała rejon miejscowości Chambois i wzgórza Mont Ormel (tzw. Maczugę), odcinając tym samym drogę odwrotu znacznej części oddziałów niemieckich z Grupy Armii "B". Polscy pancerniacy, odcięci od zaopatrzenia i walczący w okrążeniu, blokowali niemieckie siły próbujące wydostać się z "kotła pod Falaise" oraz uniemożliwiły dotarcie odsieczy. W walkach trwających do 22 sierpnia 1944 r. żołnierze gen. Maczka wzięli do niewoli 5113 jeńców, zniszczyli 55 czołgów, 44 działa polowe, 245 samochodów pancernych i pojazdów mechanicznych. Straty polskie wyniosły: 325 zabitych, 1002 rannych i 114 zaginionych. Utracono też ok. 80 czołgów. Brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery oceniając działanie polskiej dywizji w walkach w Normandii powiedział: Niemcy byli jakby w butelce, a polska dywizja była korkiem, którym ich w niej zamknęliśmy.

Sformowana w 1943 r. w Związku Radzieckim 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, pod dowództwem płk. Jana Mierzycana, latem 1944 r. została skierowana na front. Brygada liczyła ok. 2200 żołnierzy i 71 czołgów T-34, oraz 15 lekkich czołgów T-70. Polska jednostka podporządkowana była, walczącej na przyczółku warecko magnuszewskim, radzieckiej 8. Armii Gwardii. Po przeprawieniu się częścią sił przez Wisłę pierwszego dnia walk polscy pancerniacy wdali się w ciężką walkę z niemieckimi oddziałami 1. Dywizji Pancerno-Spadochronowej „Herman Göring". Podczas pierwszego dnia walk odparli oni pięć ataków Niemców. Najbardziej zacięte walki toczyły się o skrzyżowanie dróg w miejscowości Studzianki. Zdobywano je aż siedmiokrotnie. W czasie krwawych walk trwających do 16 sierpnia polska brygada straciła 27 pojazdów bojowych, niszcząc ok. 30 pojazdów przeciwnika. Bitwa pod Studziankami była największą bitwą pancerną Wojska Polskiego na froncie wschodnim. Zdobycie rejonu Magnuszewa przez oddziały polskie i radzieckie, zagroziło południowemu skrzydłu formacji niemieckich, walczących z Powstaniem Warszawskim. Zwycięstwo zapewniło Polakom i Rosjanom utrzymanie się na przyczółku w dorzeczu środkowej Wisły.

Podczas powstania warszawskiego na ul. Kilińskiego eksplodował ciężki nosiciel ładunków wybuchowych Borgward IV - Sd.Kfz. 301 z niemieckiego 302. batalionu pancernego. Rankiem 13 sierpnia 1944 r. pojazd został unieruchomiony przez powstańców na barykadzie przy ul. Podwale. Ok. godz. 17.00 grupa powstańców uruchomiła pojazd i przejechała ulicami Starego Miasta. Na ul. Kilińskiego, prawdopodobnie na skutek nieuwagi lub nieznajomości zasady działania pojazdu, doszło do detonacji znajdującego się wewnątrz ładunku wybuchowego. Szacuje się, że w wyniku eksplozji zginęło ok. 250 żołnierzy i cywilów, a wielu innych zostało rannych. Wśród kontuzjowanych był sam Komendant Główny Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bór”. Niektórzy badacze uważają, że wybuch nie był spowodowany nieostrożnością polskich żołnierzy, lecz był celowym działaniem oddziałów niemieckich.

Budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej przy ul. Zielnej 37 został zajęty przez Niemców w październiku 1939 r. Był centralą umożliwiającą łączność telefoniczną między Generalną Gubernią a Berlinem oraz obsługującą połączenia między jednostkami Wehrmachtu w Warszawie. Ze względu na strategiczne znaczenie i położenie gmachu dowództwo AK podjęło decyzję o ataku na PAST-ę. Wojska niemieckie przygotowały wcześniej gmach do długotrwałej obrony – od ulicy Zielnej ustawiono bunkry, zabetonowano okna piwniczne, zabarykadowano bramy i okna. Pierwszy atak na budynek nastąpił już 1 sierpnia, jednak zakończył się niepowodzeniem. 4-5 sierpnia rozpoczęło się stopniowe okrążenie budynku, połączone z odcięciem wody i prądu. Zakończony sukcesem generalny szturm z użyciem miotaczy ognia i broni maszynowej rozpoczął się w nocy 19 na 20 sierpnia 1944 r. W ataku brali udział żołnierze z batalionu „Kiliński, 3. Kompanii Szturmowej Obszaru „Koszta”, saperzy Okręgu Warszawa oraz minerki z Kobiecych Patroli Minerskich. Straty wśród żołnierzy AK przez cały okres oblężenia wyniosły 38 zabitych i 63 rannych. Po stronie niemieckiej zginęło 36 żołnierzy, a 115 dostało się do niewoli. Budynek PAST-y pozostał w rękach powstańców do końca walk o Warszawę. Po wojnie gmach został wyremontowany, a w roku 2000 przekazany środowiskom kombatanckim.

W 36. dniu powstania, po upadku Starego Miasta, oddziały niemieckie rozpoczęły wzmożone ataki na zajmowane przez powstańców pozycje na warszawskim Powiślu. Ataki z trzech stron miały na celu wyparcie oddziałów polskich z tej dzielnicy, ale także odcięcie jej od Śródmieścia. Głównym zamiarem Niemcy było zabezpieczenie całego zachodniego brzegu Wisły, aby przygotować się na atak, zbliżającej się do Warszawy, Armii Czerwonej. Generalny szturm poprzedzony został prowadzonymi od kilku dni nalotami i obstrzałem artyleryjskim. Ciężkie walki toczyły się szczególnie o Elektrownię Powiśle, która zajęta przez żołnierzy ze Zgrupowania „Krybar” Armii Krajowej na początku sierpnia dostarczała prąd do powstańczych szpitali, zbrojowni i drukarń. Ostatecznie po zaciętych atakach, m.in. oddziałów SS-gruppenführera Heinza Reinefartha i SS-obersturmbannführera Oskara Dirlewangera, Powiśle zostało zdobyte przez Niemców 6 września 1944 r. Po zajęciu dzielnicy Niemcy, dopuścili się masowych zbrodni na ludności cywilnej i rannych. Wymordowano m.in. personel i pacjentów w szpitalach powstańczych na ul. Tamka i Drewnianej, a mieszkańców Powiśla, którzy ukrywali się w piwnicach kamienic, palono żywcem.

Od grudnia 1943 r. żołnierze 2. Korpusu Polskiego wchodzący w skład brytyjskiej 8. Armii brali udział w walkach we Włoszech. Po zdobyciu Monte Cassino i Ankony ostatnią operacją w której uczestniczyli Polacy na froncie włoskim było zdobycie Bolonii. 9 kwietnia polskie oddziały sforsowały rzekę Senio, a następnie przełamały nieprzyjacielskie pozycje nad Santerno, rozbijając jednocześnie niemiecką 4. Dywizję Spadochronową. Przeciwnik wykorzystywał przy organizowaniu zaciętej obrony naturalne przeszkody w postaci rzek Silarno, Gaiana i Idice. 21 kwietnia 1945 r. żołnierze 9. batalionu strzelców karpackich 3. Dywizji Strzelców Karpackich wkroczyli do Bolonii i nad wyzwolonym miastem zawiesili polską flagę. Polacy zostali owacyjnie powitani przez mieszkańców. Senat Bolonii przyznał 215 polskim żołnierzom pamiątkowe medale z napisem "Al liberatori che primi entrarono in Bologna 21 Aprile 1945 – per benem erenza” (Oswobodzicielom, którzy pierwsi weszli do Bolonii 21 kwietnia 1945 – w dowód zasługi"). Siedemnastu dowódców otrzymało honorowe obywatelstwo miasta. Oddziałowi, który jako pierwszy wkroczył do miasta nadano miano 9. Bolońskiego batalionu.