Szabla wojska nadwornego podkanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego Karola Stanisława Radziwiłła

Zdjęcia

Szabla wojska nadwornego Karola Stanisława Radziwiłła (ur.1669, zm. 1719)

Karol Stanisław Radziwiłł był synem Michała Kazimierza, hetmana polnego litewskiego, żył w latach 1669 - 1719. Przełom XVII i XVIII wieku to okres dominacji rodziny Sapiehów w Wielkim Księstwie Litewskim. W związku z tym Radziwiłł należał do opozycji, jako właściciel olbrzymiego majątku był w stanie wystawić wojska prywatne. W czasie wojny północnej (1700 - 1721) zapewne jednostki których był właścicielem brały udział w działaniach militarnych. W pierwszej fazie działań stał wiernie przy królu Auguście II Wettynie, dowodził pułkiem jazdy w skład którego wchodziło 3 chorągwie husarskie i 6 pancernych liczących razem ponad 500 koni. Chorągiew husarska której był nominalnym dowódcą na przełomie 1701/2 roku wchodziła w skład sił dowodzonych przez cześnika trembowolskiego i regimentarza Stanisława Poniatowskiego. W 1705 roku został odznaczony Orderem Orła Białego. Koligacje z rodzinami magnackimi z korony oraz litewskimi zapewniły nietykalność jego dóbr, co zostało ujęte w glejtach wydanych przez Sieniawskiego. W skutek sukcesów szwedzkich i osadzenia na tronie polskim Stanisława Leszczyńskiego w 1706 roku przeszedł na jego stronę. Po klęsce Szwedów pod Połtawą w 1709 roku ponownie przechodzi na stronę Augusta II. W 1710 roku, zgodnie z postanowieniem Walnej Rady Warszawskiej widzimy go jako szefa regimentu pieszego liczącego 516 ludzi, zredukowanego do 480 ludzi w 1711 roku. W 1715 zostaje gorącym zwolennikiem konfederacji tarnogrockiej, która domaga się wycofania Sasów lecz ostatecznie godzi się na ograniczenie liczebność armii saskiej w Rzeczypospolitej.

Szabla należąca do oddziałów prywatnych Karola Radziwiłła charakteryzuje szeroką głownią osiągającą przy trzonie 5,7 cm. Najprawdopodobniej pochodzi z XVIII wieku, po 1705 roku co sugeruje wygrawerowany Order Orła Białego umieszczony pod herbem Radziwiłłów. Długość głowni osiąga 94,5 cm z wygięciem na 8 cm. Wykonana na wzór orientalny dodatkowo z napisem stylizowanym na arabskie litery. Posiada szlif wklęsły oraz młotek i pióro na długości 1/3 głowni, które na sztychu jest mocno ścięte. Po jednej stronie głowni, na zastawie rytowana tkanina ułożona w kształt paludamentu, pod którym umieszczona korona zamknięta, a pod nią herb Radziwiłłów w postaci orła książąt Rzeszy z herbem trzy trąby na piersi. W klejnocie umieszczony półorzeł. W roli trzymaczy, po obu stronach orła umieszczono gryfy zwrócone w stronę herbu radziwiłłowskiego. Pod herbem wygrawerowany Order Orła Białego wiszący na szarfie, która obejmuje dolną część herbu radziwiłłowskiego. Po drugiej skronie, na zastawie, pod koroną książęcą umieszczony monogram K[arol] X[iąże] R[adziwiłł]. Rękojeść zamknięta, nie przytwierdzona do głowicy, z jelcem w formie krzyżowym posiadającym ażurową tarczkę osadzoną pionowo przypominającą wiązkę promieni. Od strony palucha jeden rozbudowany kabłąk, esowaty biegnący pionowo, natomiast z drugiej dwa kabłąki esowate biegnące poziomo. Głowica w kształcie migdała z długim kapturkiem sięgającym niemal jelca. Okładziny wykonane z karbowanego drewna przymocowane do trzpienia nitem utrzymującym również jelec. Dodatkowo rękojeść obciągnięta czarną skórą.
Pochwa wykonana z drewna, obciągnięta czarną skórą. Górne okucie zdobione, do niego przymocowana ryfka. Drugie okucie umieszczone mniej więcej w połowie pochwy, zdobione jak pierwsze z przymocowaną ryfką. Okucie dolne tępo zakończone zdobione na wzór okuć do ryfek.
Szabla pochodzi ze zbrojowni Radziwiłłów z Nieświeża, zrabowana przez wojska rosyjskie i przekazana do Ermitażu w Petersburgu. W 1928 roku zgodnie z postanowieniami pokoju ryskiego z 1921 roku rewindykowana.
Jarosław Godlewski