Rysunek "Bitwa po Zieleńcami 18 czerwca 1792 r." rysował Jean-Pierre Norblin de la Gourdaine (1745 - 1830)
Pędzel, pióro, tusz, lawowanie, papier żeberkowy z filigranem, 54,3 x 76,3 cm
U góry ołówkiem data: 1792; na odwrocie opis atramentem: "Bataille de Zieleniec qui fait ...(la?) / premiera qua les Polonoi au.../ les russes cétait le Prince Joseph / Poniatowsky neveu du Roy Stanislas /Qui les commendant".
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Rysunek drogą zakupów trafił do zbiorów Leonarda Chodźki, po śmierci kolekcjonera w 1871 r., zarząd Muzeum Narodowego w Rapperswilu w 1874 r. nabył od wdowy słynne zbiory w zamian za dożywotnią rentę. W 1928 r. wystawiany w Kamienicy Baryczków w Warszawie (Sala III - Pamiątki po Tadeuszu Kościuszce). Do Zbiorów MWP przekazany 15.01.1929 r.
Sprowadzony do Polski w 1774 r. przez księcia Adama Czartoryskiego, Jean-Pierre Norblin de la Gourdaine francuski malarz, rysownik i grafik był świadkiem i artystycznym komentatorem wydarzeń z ostatnich lat niepodległej Rzeczpospolitej. Z reporterską pasją przedstawiał panoramę życia codziennego, jak i aktualne mu wydarzenia polityczne, tworząc obrazy ilustrujące uchwalenie Konstytucji 3 maja, z wojny polsko-rosyjskiej w obronie tejże Konstytucji, sceny z życia codziennego i batalistyczne insurekcji kościuszkowskiej. Bitwa pod Zieleńcami była pierwszą od prawie wieku victorią wojska polskiego. Polacy pod dowództwem Józefa ks. Poniatowskiego pokonali 11 tys. korpus rosyjski gen. Arkadija Markowa. Na pierwszym planie panoramicznie ujętej Bitwy pod Zieleńcami odnajdujemy sylwetkę ks. Poniatowskiego na czele oddziału kawalerii narodowej, wskazującego generałowi Michałowi Wielhorskiemu kierunek uderzenia wojsk stojących w odwodzie lewego skrzydła. Trzy bataliony piechoty - widoczne po lewej stronie rysunku i pułk kawalerii lekkiej wykonały manewr oskrzydlający, który zmusił do wycofania prawe skrzydło Rosjan. Polskie prawe skrzydło zostało wsparte czteroma batalionami piechoty gen. Mikołaja Czapskiego. Artyleria polska ustawiona na wzgórzu oraz bateria dział ubezpieczająca prawe skrzydło ostrzeliwuje nieprzyjaciela. Pejzaż bitwy urozmaicony jest motywami rodzajowymi; płonącą chatą z której uciekają gospodarze i zabudowaniami Zieleniec skąd rosyjscy jegrzy w początkowej fazie bitwy ostrzeliwali Polaków.
W bitwie pod Zieleńcami armia polska odniosła swoje pierwsze zwycięstwo nad armią carską, utrzymała pole bitwy i zmusiła Rosjan do wycofania się. W dniu bitwy pod Zieleńcami ks. Józef w pisanym do króla Stanisława Augusta raporcie zażądał wprowadzenia nowego odznaczenia wojskowego. Król 22 czerwca zapowiedział ustanowienie instytucji formalnej orderu wojskowego i przesłał na ręce bratanka 20 medali złotych i 40 srebrnych z dewizą "Virtuti Militari", ustanawiając tym samym najwyższe polskie odznaczenie bojowe. Odmienna wersja walk pod Zieleńcami J.P. Norblina, znana jest z kopii Seweryna Cichowskiego z 1840 r. w Muzeum Bilioteki Kórnickiej PAN, szkic w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
Literatura:
Muzeum Narodowe w Rapperswilu, Kraków 1906, il., s. 80;
Katalog Zbiorów Kościuszkowskich znajdujących się w Muzeum Narodowym w Rapperswilu, Kraków 1894, s.18;
"Norblin" Zygmunt Batowski 1911, s.129
"Zieleńce, Dubienka. Z dziejów wojny w obronie Konstytucji 3 maja", Wojciech S. Mikuła 1995, s. 9
Alina Jurkiewicz - Zejdowska
