Orzeł strzelecki

Zdjęcia

Orzeł strzelecki

Orzeł strzelecki - oznaka na czapkę maciejówkę dla członków Związku Strzeleckiego.
Orzeł metalowy o wymiarach 35x23 mm, ciemno oksydowany, bez korony na głowie. Skrzydła orła uniesione do góry, rozpostarte, złożone z 4 warstw piór. Szyja i tułów pokryte piórami. Nogi orła wsparte na tarczy amazonek. Wewnątrz tarczy amazonek, mała tarcza herbowa z literą "S" pośrodku [Strzelec]. Rogi tarczy zakończone rozetkami. Na dolnym szlaku tarczy widocznych 15 gwoździ. Na stronie odwrotnej orła, na wysokości głowy i tarczy amazonek, przylutowane metalowe blaszki służące do mocowania orła na czapce.
W kwietniu 1913 roku na polecenie Komendanta Głównego Związku Strzeleckiego Józefa Piłsudskiego Czesław Jarnuszkiewicz opracował projekt orła na czapki oraz odznakę oficerską. Autor projektu wykorzystał XIX-wieczną sztancę do bicia orłów z czasów Królestwa Polskiego, przechowywaną w Krakowie przez swoją kuzynkę, Marię Jarnuszkiewicz. Orzeł został zmniejszony do wysokości 40 mm aby mógł się zmieścić na noszonej przez "Strzelców" maciejówce. Nieco tajemnicza wydaje się być sprawa pozbawienia orła korony. Według relacji Czesława Jarnuszkiewicza projekt orła uległ zmianie w Zakładzie Grawerskim Czaplickiego na Rynku Starego Miasta w Krakowie, gdzie została mu odcięta korona. Inną wersję tego wydarzenia podaje major Kazimierz Wiśniewski, który powołując się na ustną relację autora projektu z 1917 roku głosił, że "projekt ten był wykonany z wosku. (...) po drodze do Komendanta Józefa Piłsudskiego ukruszyła się korona. (...) Komendant nie wnikając w szczegóły, widząc podpis Jarnuszkiewicza zatwierdził projekt". Jest też trzecia wersja. Być może chodziło o nawiązanie do XIX-wiecznego rewolucyjno-patriotycznego nurtu, którego symbole narodowe - orły, pozbawione były korony. Orły z literą "S" noszone były długo w I Brygadzie Legionów Polskich, a Marszałek Józef Piłsudski. Który do końca życia nosił maciejówkę, miał przymocowanego orła "strzeleckiego".


Piotr Dąbrowski

Zobacz także:

Orzeł na czapkę 1 pułku strzelców pieszych lub 1 pułku piechoty z okresu Królestwa Polskiego.
Orzeł na czapkę 2 pułku Mazurów z okresu powstania Listopadowego.
Orzeł na czapkę Batalionu Saperów z okresu Królestwa Polskiego.
Orzeł na czapkę Korpusu Inwalidów z okresu Królestw Kongresowego.
Orzeł na czapkę Korpusu Weteranów z okresu Królestwa Polskiego i powstania Listopadowego.