Granatnik - moździerz powstańczy konstrukcji inż. Mieczysława Łopuskiego

Zdjęcia

Granatnik - moździerz powstańczy konstrukcji inż. Mieczysława Łopuskiego

Granat cylindryczny używany w grantniku

W czasie powstania warszawskiego by zmniejszyć "głód" broni po stronie polskiej podjęto produkcję kilku rodzajów broni, jednym z nich był moździerz - granatnik wykonany z rury kanalizacyjnej. Powstał on w rusznikarni mieszczącej się na terenie tzw. "Jajczarni" przy ul. Hożej 51 w budynkach Związku Spółdzielni Mleczarskich i Jajczarskich.
Twórcą pomysłu inż. Mieczysława Łopuskiego ps. "Konstruktor". W czasie powstania wykonano około 25 sztuk tej broni. Były używane w walkach w rejonie Politechniki, "Pasty" na ulicy Zielnej, oraz ulicy Piusa.
Broń ta składa się z dwu elementów: podstawy i lufy moździerza. Podstawa pochodzi od jednego z późniejszych egzemplarzy, początkowo stosowano szersze, ale były one nie praktyczne gdyż nie można było jej przenosić przez otwory w murach lub barykady. Podstawa by osłabić odrzut była przytwierdzana do ziemi. Lufa pochodzi z jednego z pierwszych egzemplarzy - nie posiada urządzenia do przechylania buteleczki z kwasem siarkowym inicjującym wystrzał - kwas wkraplano bezpośrednio przez otwór. W ostatnich zaś egzemplarzach zastosowano zapłon elektryczny. Długość lufy ok. 1000 mm(późniejsze modele ok. 1200 mm), kaliber ok. 80 mm, zasięg ok. 600 m, w praktyce walki miejskiej strzelano na bliższy dystans. W odróżnieniu od klasycznych moździerzy, ze względu na strzelanie granatami produkcji konspiracyjnej, broń ładowana odtylcowo. Razem z granatem wkładano listewki, które miały stabilizować lot pocisku a także wypełniać przestrzeń pomiędzy granatem a lufą. Następnie zaś wkładano ładunek miotający i odpalano broń.
Amunicją stosowaną w granatniku były cylindryczne granaty produkcji powstańczej produkowane również przy ulicy Hożej 51 konstrukcji inż. Eugeniusza Żochowskiego i mgr. Tadeusza Chęcińskiego. Wykonany z rury stalowej o grubości 3 mm. W pokrywie umieszczony był otwór, w którym umieszczano zapalnik - ampułkę z kwasem siarkowym. Materiałem kruszącym był chloran potasu z 5% domieszką cukru, we wnętrzu granatu umieszczano też ścinki metalowe i gwoździe. Wysokość granatu: 126 mm; średnica 70 mm. Ten typ granatu był używany również jako granat służący do rzucania. Moździerz strzelał również granatami "obronnym" w kształcie jaja wykonanymi z masywnej odlewanej karbowanej poprzecznie i podłużnie skorupy - jednakże ze względu na duże luzy w lufie miały one mniejszą donośność i gorszą celność.

Michał Pacut