Buzdygan Stanisława Jana Jabłonowskiego

Zdjęcia

Buzdygan Stanisława Jana Jabłonowskiego (ur. 1634, zm.1702) ze sztyletem

Buzdygan po Stanisławie Janie Jabłonowskim (ur. 1634, zm.1702), hetmanie polnym koronnym w latach 1676 - 1682, a następnie hetmanie wielkim koronnym w latach 1682 - 1702. Słowo buzdygan wywodzi się z tureckiego bozdogan i oznacza tyle co pałka. Należy do grupy broni obuchowych wywodzących się ze wschodu. Również na zachodzie Europy w XVI i XVII wieku występowały buzdygany i buławy, a przykładem wykorzystania nie bojowego, ale w znacznej mierze czysto prestiżowego są chociażby buzdygany XVI wieczne z Livrustkammaren w Sztokholmie czy z Muzeum Wiedeńskiego Kunsthistorische. Ciekawymi przykładami są również XVII wieczne eksponaty należące do królów szwedzkich - buzdygan Gustawa Adolfa oraz buława Karola IX Supermańskiego. Proweniencja tychże eksponatów jest typowo wschodnioeuropejska bądź turecka, świadczy o tym sposób zdobienia i wykonania typowy dla tychże regionów. Buzdygan w drugiej połowie XVII wieku w wojsku Rzeczypospolitej nie wchodził na użytek jako klasyczna broń, ale stał się symbolem pełnionej godności. O ile buławy przynależne były zwyczajowo hetmanom, o tyle buzdygany pełniły role wyróżnika dla oficerów średniej kadry, tj. poruczników, rotmistrzów i pułkowników, a także regimentarzy zastępujących hetmanów podczas ich nieobecności przy wojsku.

Buzdygan należący do S. J. Jabłonowskiego wykonano z żelaza, jednakże bardzo bogato zdobionego złotą ornamentyką roślinną. Styl zdobieniczy sugeruje nam, iż mógł powstać w Turcji w drugiej połowie XVII wieku. Długość całkowita buzdyganu wynosi 63 cm, a on sam składa się z trzech części. Górna - głowica zaopatrzona jest w sześć piór, które dodatkowo wycięte są w szpice. Pióra ozdobione są motywami roślinnymi w postaci drobnych listków oraz kwiatów. Głowica umieszczona jest na części trzonowej, która jest stylizowana w górnej i dolnej części na kształt rurek z wyciętymi w zęby krawędziami, na rurkach umieszczone ozdoby w postaci drzewek. Cały trzonek podzielny na części karbowane podłużnie oraz gładkie w postaci rurek. Trzecią częścią buzdyganu jest wkręcany wraz z uchwytem sztylet o długości 20,7 cm, wyposażony w grot trójgraniasty z wklęsłymi ściankami. Jest to przykład broni typowo ozdobnej, pełniącej role prestiżową. Wobec tego nasuwa się od razu stwierdzenie, iż należał do S. J. Jabłonowskiego, gdy ten pełnił w latach 60 XVII wieku funkcję pułkownika wojsk Jego Królewskiej Mości.

Jarosław Godlewski