Biżuteria patriotyczna

W okresach dla Polski przełomowych chętnie manifestowano uczucia patriotyczne poprzez strój narodowy, pieśni, czy choćby odpowiednio przyozdobione przedmioty. Tych ostatnich była ogromna różnorodność - od kokard "narodowych" poprzez guziki, szarfy, tabakiery, szpile, po pierścienie, brosze i zegarki. Te właśnie drobne przedmioty dekorujące strój, wykonywane tylko czasem ze szlachetnych metali zyskały miano biżuterii patriotycznej. Przyjęło się uważać, że była ona zdobiona głównie motywami żałobnymi - kajdanami, wieńcami, koronami cierniowymi, a nawet trumnami. Jednakże tak działo się jedynie w okresie nasilenia represji - przed i po powstaniach, gdy następowały fale aresztowań i konfiskat. Na pamiątkę poległych, uwięzionych i emigrujących noszono żałobno-patriotyczne ozdoby i stroje. W czasie budzącej się nadziei sięgano po postacie bohaterów narodowych, czy motyw orła.
Pierwsze przedmioty, które można określić mianem biżuterii patriotycznej pochodzą z okresu Konfederacji Barskiej (1768-72). Później pojawiają się licznie w okresie Sejmu Wielkiego a zgłasza Powstania Kościuszkowskiego. W wieku XIX szczególny rozkwit tego typu ozdób nastąpił w szeroko pojętym okresie Powstania Styczniowego. Biżuteria patriotyczna chętnie była noszona w dwudziestym wieku, przed i podczas I. wojny światowej. W okresie dwudziestolecia międzywojennego stanowiła wyraz patriotycznej i "propaństwowej" postawy właściciela. W czasie II. wojny światowej za jej posiadanie groziły najcięższe represje ze strony okupantów. Spotkać ją można była pośród żołnierzy i uciekinierów na Bliskim Wschodzie i Wielkiej Brytanii. Również więzieni przez III Rzeszę i Związek Radziecki wykonywali przedmioty o tym charakterze. Ostatnia biżuteria patriotyczna pojawiła się w okresie odradzania się ducha narodowego w początkach lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku i wiąże się nierozerwalnie z epoką "Solidarności".

Marcin Ochman

Zobacz także:

broszka srebrna
Krzyżyk z Olszynki Grochowskiej
Pierścień srebrny (biżuteria patriotyczna)
Pierścień z okresu Powstania Styczniowego
Klamra do pasa z okresu Powstania Styczniowego)