Galerie

W uroczystości otwarcia wystawy program zaprezentowała – Węgiersko- Polska Szkoła Szemierki Szablą. 23 marca obchodziliśmy Dzień Przyjaźni Polsko- Węgierskiej. Kwartet muzyczny Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego uświetnił oprawą muzyczną uroczystość.

WYSTAWA CZYNNA DLA PUBLICZNOŚCI OD 24 MARCA 2015 r.

Artur Grottger (1837-1867)

Pierwszych lekcji malarstwa udzielał mu lwowski malarz Jan Maszkowski. Następnie dzięki stypendium ufundowanym przez cesarza Franciszka Józefa studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, a później w latach 1855-1858  w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W stolicy cesarstwa przebywał do roku 1865. Wówczas ukształtował się dojrzały, przejmujący styl prac Grottgera.  Artysta zaliczany jest do głównych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim, chociaż jego właściwa twórczość malarska pozostaje w cieniu ideowego programu kartonów poświęconych powstaniu styczniowemu. Sugestywny obraz wydarzeń 1863 r., rozpowszechniony dzięki albumom, utrwalił się w świadomości kilku pokoleń Polaków. Ponadto, jak pisał Antoni Potocki w monografii artysty Nigdy jeszcze ani żaden fakt, ani żadna książka lub dziennik nie przemówił tak silnie i tak szeroko w obronie i na chlubę naszą, nikt jeszcze obce narody tak Polski nie nauczył, jak te obrazy Grottgera. 

Lituania
Artur Grottger (1837-1867)

Cykl 9 kartonów rysowanych kredką na papierze, wym. 43, 5 x 57 cm (w świetle passe-partout)

Cykl powstał  w 1863 r.  w Wiedniu pod wpływem wieści dochodzących z ogarniętego przez powstanie Królestwa Polskiego. Artyście udało się połączyć reporterski charakter cyklu z jego wymową symboliczną. Grottger przedstawił chronologicznie rozwój wypadków i towarzyszącą im eskalację nastrojów. Niektórym kartonom nadał też wymowę alegoryczną. Pierwsza scena Branka odnosi się do poboru zarządzonego przez Wielopolskiego i przeprowadzonego w nocy z 14 na 15 stycznia 1863 r.  co bezpośrednio przyśpieszyło wybuch powstania.  W formie symbolicznej przywołuje te wydarzenia karton ze sceną  Kucie kos. Walki powstańcze zostały ukazane jedynie w kartonie Bitwa.  Pozostałe Schronisko, Obrona dworu i Po odejściu wroga  pokazują zaangażowanie dworów w pomoc dla powstania i ich pacyfikacje przez wojska rosyjskie. O klęsce i rozpaczy opowiada karton ze sceną Żałobne wieści.  Cykl zamyka alegoryczne przedstawienie Na pobojowisku, na którym widzimy kobiety opłakujące poległych. Postać starszej kobiety  nawiązuje do Matki Boskiej Bolesnej, co tym samym nadaje cierpieniu narodu rangę mesjanistycznej ofiary.

Scena tytułowa ukazuje personifikację Polonii zakuwanej w kajdany siedzącej na ruinach antycznej budowli, symbolizującej utraconą ojczyznę. Otaczający ją wojownicy  metaforyzują narody: polski, litewski i ruski.  Kompozycja ta, choć stanowi prolog cyklu powstała na końcu, po wykonaniu pozostałych kartonów. Streszcza w sobie opowieść o nadziei, walce i klęsce powstańczego zrywu.

Cykl znajduje się w zbiorach Szépművészeti Múzeum / Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie. Spadek po Hrabim Jánosu Pálffy, 1912.

Lituania
Artur Grottger (1837-1867)

Cykl 6 kartonów rysowanych kredką na papierze, wym. 56,5 x 43,2 cm (w świetle passe-partout)

Prace nad kartonami Grottger rozpoczął jeszcze podczas pobytu w Wiedniu w roku 1864. Kontynuował je po powrocie do kraju i zakończył w 1866 r. Cykl przybrał formę opowieści osnutej na udziale w powstaniu litewskiego gajowego i losach jego rodziny. Artysta wprowadził motywy symboliczno-mistyczne, już pierwszy karton wprowadza widza w mroczny świat litewskiej puszczy, przez który sunie widmo śmierci - ponury zwiastun klęski i nieuchronności losu bohaterów. W następnej realistycznej scenie rozgrywającej się we wnętrzu chaty widać młodą kobietę budzącą męża na tytułowy Znak – ktoś puka w okno. Następnie Przysięga jaką nocą składa na ręce mnicha bohater, nim ruszy w Bój.  Jego śmierć wieszczy zjawa, tytułowy Duch, stojący w drzwiach chaty. Żona zajęta odlewaniem kul, na chwilę oderwała się od tego zajęcia, by utulić płaczące dziecko, choć smutna nie przeczuwa nieszczęścia. Ostatni karton Widzenie to epilog dramatu, kobieta za pomoc powstańcom zostaje skazana na pracę w kopalni, mąż zginął, nie wiemy co stało się z dzieckiem. Jedynym zwiastunem nadziei jest ukazująca się katorżniczce Matka Boska Częstochowska.

Cykl zakupiło dwa lata po śmierci Grottgera, w roku 1869 Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Rok później Towarzystwo odstąpiło cykl Radzie Miejskiej Krakowa w zamian parcelę na placu Szczepańskim, przeznaczoną pod budowę nowego gmachu TPSP. W roku 1899 Rada Miejska podarowała Lituanię Muzeum Narodowemu w Krakowie.