25 lipca 2014, 14:23
Nowa wystawa okolicznościowa - „Wielka Wojna 1914 – 1918. Prawdziwy koniec Belle Époque”
W powszechnej świadomości społeczeństwa I Wojna Światowa w kontekście dziejów powszechnych jest mało znana. W tradycji kultywowania wydarzeń z 1914 roku koncentrowano się na Polskich akcentach z tamtych lat. Wymarsz pierwszej kompani kadrowej, Komendant Józef Piłsudski, epopeja Legionów Polskich...



W dniu 28 lipca 2014 roku Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie udostępni wystawę „Wielka Wojna 1914-1918. Prawdziwy koniec Belle Èpoque” przygotowaną z okazji setnej rocznicy wybuchu I wojny światowej.
Przesłanie płynące z tytułu wystawy zwrócić ma uwagę widzów na doniosłe wydarzenie historyczne. Wojna z lat 1914-1918 nazwana została „wielką” dla zaznaczenia jej rozmiaru i skali wysiłku narodów włożonego w jej prowadzenie, nazwana została także „światową” podkreślając jej globalny zasięg od Japonii przez Azję Środkową i Bliski Wschód, większość państw europejskich, Afrykę i Stany Zjednoczone Ameryki. Wojna przez swój ogrom zniszczeń materialnych i ofiar wśród wojska i ludności cywilnej zburzyła dotychczasowe realia i styl życia trwający od półwiecza bez mała, a określany symbolicznie jakże wymownym terminem „belle époque” czy „fin de siècle”. Wojna rzeczywiście przyniosła realny koniec opoki wspaniałych spektakli operetkowych, wybitnych artystów sceny i sztuk plastycznych, wystaw, kabaretów, kankana, spektakularnych osiągnięć nauki i techniki, „wieku pary i elektryczności”.
Wojna sprawiła, że dokonania naukowców i wynalazki inżynierów i techników zaprzęgnięte zostały do „rydwanów” śmierci i zniszczenia (ok. 10 mln zabitych żołnierzy, ok. 7 mln zmarłych i zabitych wśród ludności cywilnej).
Wielka Wojna 1914-1918 zmieniła Europę i zmieniła świat. Rozpadły się stare monarchie Romanowów, Habsburgów i Hohenzollernów, zmieniły się granice państw i powstały nowe, a Polska po 123 latach niewoli odzyskała niepodległość. Wśród społeczeństw nastąpiły zmiany w mentalności, stylu życia i w obyczajach. Wojna spowodowała przyspieszony rozwój techniki używanej w walkach, niespotykany w takim stopniu i w takiej skali w dotychczasowych konfliktach. Rozwój i masowe zastosowanie artylerii, karabiny maszynowe, lotnictwo, okręty podwodne, czołgi, gazy bojowe, wojna w okopach, a także zmobilizowanie, wyposażenie i użycie w walkach wielosettysięcznych i milionowych armii.
Zarysowane powyżej zagadnienia w sposób syntetyczny ukazuje prezentowana w Muzeum Wojska Polskiego wystawa. Rozpoczyna ją sekwencja fotografii ukazujących zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie i obwieszczenia i tytuły prasowe, sceny z mobilizacji i drogi na front. Ukazane są barwne mundury i uzbrojenie z początków wojny, wśród nich mundur huzara pułku gen. Mackensena z Muzeum Bundeswehry w Dreźnie, mundur pułkownika armii austro-węgierskiej z Muzeum oraz osobisty sztandar Wilhelma II jako Króla Prus z Muzeum Narodowego w Poznaniu, później widz przemieszcza się do okopów, gdzie w niszach i na stanowiskach strzeleckich wystawione są broń (karabiny, pistolety, karabiny maszynowe i granaty), umundurowanie i wyposażenie żołnierzy (hełmy, maski przeciwgazowe, przedmioty codziennego użytku). W jednej z nisz znajdują się przedmioty wytwarzane przez żołnierzy z fragmentów pocisków i łusek ze Skansenu Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim. Okopy wieńczą rzędy worków z piaskiem i zasieki. Nad okopami zwisa makieta sterowca. Ciszę zwiedzania przerywa huk artyleryjskich wystrzałów. W tej części można podziwiać jedyny chyba zachowany mundur kapelana z czasów I wojny światowej wypożyczony z Muzeum Historii Niemiec z Berlina. W dalszej części wystawy uwagę zwraca oryginalna mina morska z czasów I wojny światowej wypożyczona z Muzeum w Wilhelmshaven oraz modele okrętów z tej epoki: rosyjskiej łodzi podwodnej „Akuła” i niemieckiego torpedowca użyczone przez Muzeum Marynarki Wojennej z Gdyni.
W pozaokopowej części ekspozycji wystawione są broń i umundurowanie, ordery, odznaczenia i odznaki żołnierzy różnych armii walczących w I wojnie światowej, np.: żołnierza USA czy umundurowanie żołnierza niemieckich formacji walczących w niemieckiej Afryce południowo-wschodniej wypożyczone z Muzeum Bundeswehry w Dreźnie. Mundury i oporządzenie żołnierzy armii rosyjskiej z okresu rewolucji udostępnione zostały przez Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu i Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.
Dla Polaków I wojna światowa kojarzy się z odzyskaniem niepodległości oraz utworzeniem pierwszych od niemal 100 lat polskich formacji wojskowych. Znaczna część wystawy poświęcona jest oddziałom polskim: Legionom Polskim, Legionowi Puławskiemu, Korpusom Wschodnim, Polskiej Sile Zbrojnej i Armii Błękitnej. Zabytki tu wystawione pochodzą ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego.
Nie można jednak zapomnieć, że Polacy walczyli również w armiach państw zaborczych. Przyjmuje się, że na wszystkich frontach walczyło ok. 3,5 mln Polaków, straciło zaś życie lub odniosło rany ponad 0,5 miliona polskich żołnierzy. Wielu wysokich oficerów i generałów II Rzeczypospolitej swoje szlify zaczęło zdobywać na frontach Wielkiej Wojny. Na wystawie prezentowane są pamiątki związane z ich służbą wojskową m.in. wspaniały galowy mundur austro-węgierski należący do Rajmunda Baczyńskiego, pierwszego komendanta Legionów Polskich, który mogliśmy zaprezentować dzięki życzliwości Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Ostatnia część wystawy ukazuje realia życia pozafrontowego, losy ludności cywilnej, rolę kobiet. Zagadnienia te pokazane są poprzez materiały ikonograficzne, fotografie, plakaty, ale także poprzez oryginalne stroje z epoki użyczone Muzeum Warszawy i z Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Na uwagę zasługuje kolekcja kilkunastu przedmiotów codziennego użytku wykonana z tzw. materiałów zastępczych: tektury, drewna, papieru pochodzących z Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.
Wystawę kończy sekwencja fotografii ukazujących pomniki-Groby Nieznanego Żołnierza w różnych krajach, stworzone jako wyraz hołdu i pamięci o tysiącach poległych bezimiennych żołnierzy, uczestnikach Wielkiej Wojny.
Roman Matuszewski
Kurator zbiorów głównych
- Jedyny w Polsce mundur lotnika z czasów I wojny światowej z Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
- Kurtka mundurowa kapelana z okresu I wojny światowej z Deutsches Historisches Museum z Berlina
- Kurtka mundurowa oraz czapka huzara 1 Przybocznego Pułku Huzarów feldmarszałka Mackensena z Militärhistorischen Museum Der Bundeswehr z Drezna
- Kurtka mundurowa pułkownika piechoty armii cesarsko – królewskiej z Heeresgechichtliches Museum z Wiednia
- Galowy mundur generała cesarsko – królewskiego Rajmunda Baczyńskiego, w 1914 r. pierwszego komendanta Legionów Polskich z Muzeum Narodowego w Poznaniu
- Unikatowy zestaw przedmiotów wykonanych z tzw. materiałów zastępczych z Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
- Stroje cywilne damskie i męskie z Muzeum Warszawy
- Samopowtarzalny karabin „Mondragon” z Militärhistorischen Museum Der Bundeswehr z Drezna
- Pistolet maszynowy MP 18 z Militärhistorischen Museum Der Bundeswehr z Drezna
- Granat chemiczny ze zbiorów MWP
- Mundur i proporzec gen. Józefa Hallera, dowódcy Błękitnej Armii ze zbiorów MWP
- Mundur gen. Józefa Dowbor – Muśnickiego, dowódcy Armii Wielkopolskiej ze zbiorów MWP
